.png)
WHAT DESTROYED THE CIVILISATION OF EASTER ISLAND?
A
Easter Island, or Rapu Nui as it is known locally, is home to several hundred ancient human statues - the moai. After this remote Pacific island was settled by the Polynesians, it remained isolated for centuries. All the energy and resources that went into the moai - some of which are ten metres tall and weigh over 7,000 kilos - came from the island itself. Yet when Dutch explorers landed in 1722, they met a Stone Age culture. The moai were carved with stone tools, then transported for many kilometres, without the use of animals or wheels, to massive stone platforms. The identity of the moai builders was in doubt until well into the twentieth century. Thor Heyerdahl, the Norwegian ethnographer and adventurer, thought the statues had been created by pre-Inca peoples from Peru. Bestselling Swiss author Erich von Daniken believed they were built by stranded extraterrestrials. Modern science - linguistic, archaeological and genetic evidence - has definitively proved the moai builders were Polynesians, but not how they moved their creations. Local folklore maintains that the statues walked, while researchers have tended to assume the ancestors dragged the statues somehow, using ropes and logs.
B
When the Europeans arrived, Rapa Nui was grassland, with only a few scrawny trees. In the 1970s and 1980s, though, researchers found pollen preserved in lake sediments, which proved the island had been covered in lush palm forests for thousands of years. Only after the Polynesians arrived did those forests disappear. US scientist Jared Diamond believes that the Rapanui people - descendants of Polynesian settlers - wrecked their own environment. They had unfortunately settled on an extremely fragile island - dry, cool, and too remote to be properly fertilised by windblown volcanic ash. When the islanders cleared the forests for firewood and farming, the forests didn’t grow back. As trees became scarce and they could no longer construct wooden canoes for fishing, they ate birds. Soil erosion decreased their crop yields. Before Europeans arrived, the Rapanui had descended into civil war and cannibalism, he maintains. The collapse of their isolated civilisation, Diamond writes, is a ’worst-case scenario for what may lie ahead of us in our own future’.
C
The moai, he thinks, accelerated the self-destruction. Diamond interprets them as power displays by rival chieftains who, trapped on a remote little island, lacked other ways of asserting their dominance. They competed by building ever bigger figures. Diamond thinks they laid the moai on wooden sledges, hauled over log rails, but that required both a lot of wood and a lot of people. To feed the people, even more land had to be cleared. When the wood was gone and civil war began, the islanders began toppling the moai. By the nineteenth century none were standing.
D
Archaeologists Terry Hunt of the University of Hawaii and Carl Lipo of California State University agree that Easter Island lost its lush forests and that it was an ‘ecological catastrophe' - but they believe the islanders themselves weren’t to blame. And the moai certainly weren’t. Archaeological excavations indicate that the Rapanui went to heroic efforts to protect the resources of their wind-lashed, infertile fields. They built thousands of circular stone windbreaks and gardened inside them, and used broken volcanic rocks to keep the soil moist. In short, Hunt and Lipo argue, the prehistoric Rapanui were pioneers of sustainable farming.
E
Hunt and Lipo contend that moai-building was an activity that helped keep the peace between islanders. They also believe that moving the moai required few people and no wood, because they were walked upright. On that issue, Hunt and Lipo say, archaeological evidence backs up Rapanui folklore. Recent experiments indicate that as few as 18 people could, with three strong ropes and a bit of practice, easily manoeuvre a 1,000 kg moai replica a few hundred metres. The figures’ fat bellies tilted them forward, and a D-shaped base allowed handlers to roll and rock them side to side.
F
Moreover, Hunt and Lipo are convinced that the settlers were not wholly responsible for the loss of the island’s trees. Archaeological finds of nuts from the extinct Easter Island palm show tiny grooves, made by the teeth of Polynesian rats. The rats arrived along with the settlers, and in just a few years, Hunt and Lipo calculate, they would have overrun the island. They would have prevented the reseeding of the slow-growing palm trees and thereby doomed Rapa Nui’s forest, even without the settlers’ campaign of deforestation. No doubt the rats ate birds’ eggs too. Hunt and Lipo also see no evidence that Rapanui civilisation collapsed when the palm forest did. They think its population grew rapidly and then remained more or less stable until the arrival of the Europeans, who introduced deadly diseases to which islanders had no immunity. Then in the nineteenth century slave traders decimated the population, which shrivelled to 111 people by 1877.
G
Hunt and Lipo’s vision, therefore, is one of an island populated by peaceful and ingenious moai builders and careful stewards of the land, rather than by reckless destroyers ruining their own environment and society. ‘Rather than a case of abject failure, Rapu Nui is an unlikely story of success’, they claim. Whichever is the case, there are surely some valuable lessons which the world at large can learn from the story of Rapa Nui.
Questions 14-20
Reading Passage 2 has seven paragraphs, A-G.
Choose the correct heading for each paragraph from the list of headings below.
Write the correct number, i-ix, in boxes 14-20 on your answer sheet.
List of Headings
i Evidence of innovative environment management practices
ii An undisputed answer to a question about the moai
iii The future of the moai statues
iv A theory which supports a local belief
v The future of Easter Island
vi Two opposing views about the Rapanui people
vii Destruction outside the inhabitants’ control
viii How the statues made a situation worse
ix Diminishing food resources
14 Paragraph A
15 Paragraph B
16 Paragraph C
17 Paragraph D
18 Paragraph E
19 Paragraph F
20 Paragraph G
Questions 21-24
Complete the summary below.
Choose ONE WORD ONLY from the passage for each answer.
Write your answers in boxes 21-24 on your answer sheet.
Jared Diamond’s View
Diamond believes that the Polynesian settlers on Rapa Nui destroyed its forests, cutting down its trees for fuel and clearing land for 21 .................... Twentieth-century discoveries of pollen prove that Rapu Nui had once been covered in palm forests, which had turned into grassland by the time the Europeans arrived on the island. When the islanders were no longer able to build the 22 .................... they needed to go fishing, they began using the island’s 23 .................... as a food source, according to Diamond. Diamond also claims that the moai were built to show the power of the island’s chieftains, and that the methods of transporting the statues needed not only a great number of people, but also a great deal of 24 .................... .
Questions 25 and 26
Choose TWO letters, A-E.
Write the correct letters in boxes 25 and 26 on your answer sheet.
On what points do Hunt and Lipo disagree with Diamond?
A. the period when the moai were created
B. how the moai were transported
C. the impact of the moai on Rapanui society
D. how the moai were carved
E. the origins of the people who made the moai
LỜI GIẢI CHI TIẾT
14.
The identity of the moai builders was in doubt until well into the twentieth century…..Modern science – linguistic, archaeological and genetic evidence – has definitively proved the moai builders were Polynesians, but not how they moved their creations. / Danh tính của những người tạo ra các bức tượng moai vẫn còn là ẩn số cho đến tận thế kỷ XX…..Khoa học hiện đại - những bằng chứng về ngôn ngữ học, khảo cổ học và di truyền học - đã cuối cùng chứng minh rằng người Polynesia là những người đã tạo nên những bức tượng này, nhưng cách họ di chuyển chúng vẫn chưa được phát hiện ra.
Từ quan trọng ở đây là ‘definitively’ (adv): Theo từ điển Cambridge từ này có nghĩa là ‘theo một cách mà không thể thay đổi được’, tức là ‘cuối cùng, chốt lại, không bàn đến nữa’.
Vậy, đọc qua một lượt heading thì ii - An updisputed answer to a question about the moai là trùng khớp nhất.
An undisputed anwser (câu trả lời thống nhất) = has definitively proved (đã cuối cùng chứng minh)
About the moai thì cụ thể hơn chính là The identity of the moai builders (Danh tính của những người tạo ra các bức tượng moai)
15.
When the islanders cleared the forests for firewood and farming, the forests didn’t grow back. As trees became scarce and they could no longer construct wooden canoes for fishing, they ate birds. Soil erosion decreased their crop yields. Before Europeans arrived, the Rapanui had descended into civil war and cannibalism, he maintains.
Khi những cư dân trên đảo chặt phá rừng để lấy củi đốt và trồng trọt, những khu rừng này đã không mọc lại được. Vì lượng cây cối trở nên cạn kiệt, họ không thể làm thuyền bè bằng gỗ để đánh cá nữa nên chuyển sang ăn chim chóc. Sự xói mòn đất làm giảm năng suất trồng trọt. Ông cho rằng trước khi người châu u đến, người Rapanui đã rơi vào cuộc nội chiến và ăn thịt lẫn nhau.
Những câu trên cho thấy việc chặt phá cây cối lấy đất trồng, rồi đất trồng bạc màu và bị sói mòn khiến cho người dân Rapanui bị mất nguồn thức ăn. Họ không trồng được thực phẩm, cũng không có cây để lấy gỗ làm thuyền nên không bắt cá ăn được. Họ chuyển qua ăn những con chim, rồi túng quá họ chuyển qua ăn thịt lẫn nhau (ăn thịt người: cannibalism). Vậy nên heading phù hợp là ix - diminishing food resources.
Bẫy sẽ được gài ngay heading The future of Easter Island vì bạn đọc thấy câu cuối: The collapse of their isolated civilisation, Diamond writes, is a ’worst-case scenario for what may lie ahead of us in our own future’. / Diamond viết rằng, sự sụp đổ của nền văn minh bị cô lập của họ chính là ‘một viễn cảnh tệ hại nhất đối với những gì loài người sẽ phải đối mặt trong tương lai’. Câu này ý là nhà khoa học này nói thảm cảnh của Rapanui có thể là tương lai của chính chúng ta (tức là nền văn minh mà con người hiện đại mình đang sống), chứ không phải là tương lai của Đảo Phục Sinh.
16.
Đoạn này rất dễ xác định topic sentence vì nó chính là câu đầu tiên và bao phủ ý toàn đoạn văn và heading là câu paraphrase lại câu topic sentence này.
The moai, he thinks, accelerated the self-destruction. / Ông cho rằng những bức tượng kia đã đẩy mạnh quá trình tự huỷ hoại.
Nói tóm tắt là đoạn này nói về việc các bức tượng moai khiến cho đời sống người dân ở đây thảm hơn như thế nào. Các bức tượng là cách để các thủ lĩnh bộ lạc cạnh tranh quyền lực với nhau, tượng ai làm càng to thì người đó càng có quyền. Theo Diamond thì cách vận chuyển các bức tượng này đòi hỏi lượng lớn người và gỗ. Do đó càng xây tượng thì người dân càng phải chặt cây, càng phải tốn nhiều thức ăn để nuôi nhân công. Khi hết gỗ thì xảy ra nội chiến, những bức tượng này bị lật ngã, cho đến TK 19 thì chẳng cái tượng nào đứng. Vậy heading cho câu này là viii - how the statues made a situation worse.
self-destruction = situation worse
the statues = the moai
17.
Đoạn D cũng dễ đọc do topic sentence chính là câu cuối cùng với từ chuyển (transitional word) là In short (nói tóm lại).
In short, Hunt and Lipo argue, the prehistoric Rapanui were pioneers of sustainable farming. / Nói tóm lại, Hunt và Lipo lập luận, người Rapanui tiền sử chính là những người tiên phong trong hoạt động canh tác nông nghiệp bền vững.
Bạn sẽ đọc thấy các dẫn chứng cụ thể cho những hoạt động nông nghiệp bền vững này của họ ở các câu trên: tạo ra hàng nghìn đê chắn gió hình cung bằng đá rồi trồng trọt phía trong chúng, sử dụng đá núi lửa vỡ để giữ cho đất ẩm ướt. Đáp án cho câu này chắc chắn là i - Evidence of innovative environment management practices. Ở đây chúng ta có từ 'practice' là danh từ, theo từ điển Cambridge thì có nghĩa khác là action tức là hành động/ biện pháp, chứ nếu dịch theo nghĩa 'thực hành' hay 'luyện tập' thì nhiều khi lại thấy khó hiểu.
sustainable farming = environment management practices
innovative = pioneer (nói về một ý tưởng, giải pháp, hành động mang tính đổi mới, chưa được làm trước đó)
19.
Transitional word ngay đầu câu là Moreover thì khả năng cao đây chính là câu topic sentence nên mình sẽ đọc kỹ câu này.
Moreover, Hunt and Lipo are convinced that the settlers were not wholly responsible for the loss of the island’s trees. / Hơn nữa, Hunt và Lipo tin rằng những cư dân không phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về sự biến mất của cây cối trên đảo.
Bạn đọc tiếp xuống toàn đoạn sẽ thấy những lý giải cho các yếu tố bên ngoài gây ra thảm cảnh của người Rapanui.
The rats arrived along with the settlers....They would have prevented the reseeding of the slow-growing palm trees and thereby doomed Rapa Nui’s forest, even without the settlers’ campaign of deforestation. No doubt the rats ate birds’ eggs too. / Những con chuột theo dân di cư đến đây. Chúng đã cản trở tiến trình trồng lại những cây cọ phát triển chậm và theo đó phá hủy rừng trên đảo Phục Sinh mà thậm chí chẳng cần chờ dân di cư phá rừng. Chẳng nghi ngờ gì về việc loài chuột còn ăn cả trứng của loài chim nữa. --> Đọc đến đây bạn phải nhớ đến đoạn B nói về việc cạn kiệt thức ăn, người Rapanui đã phải ăn cả thịt chim khi tình hình tệ hơn, giờ đến cả chuột ăn cả trứng chim thì chim không thể sinh sản để có cái cho con người ăn. Chính loài chuột đã góp phần làm suy kiệt nguồn thức ăn của người Rapanui.
....until the arrival of the Europeans, who introduced deadly diseases to which islanders had no immunity. Then in the nineteenth century slave traders decimated the population / cho đến cuộc đổ bộ của những người châu u, họ đã đem đến những bệnh dịch chết người mà cư dân đảo không hề miễn dịch với chúng. Sau đó vào thế kỉ XIX, những kẻ buôn nô lệ đã khiến cho dân số bị sụt giảm nghiêm trọng. --> Thêm 2 yêu tố nữa khiến cho người dân Rapanui chết đi là bệnh dịch do bên ngoài truyền vào và những kẻ buôn nô lệ.
Đọc đến đây bạn sẽ thấy 3 yếu tố: chuột, bệnh dịch và kẻ buôn nô lệ là những yếu tố bên ngoài mà vượt quá sự kiểm soát của người dân, nên heading sẽ là vii - Destruction outside the inhabitants' control.
18.
Đến đây bạn sẽ thấy là mình còn 2 đoạn và 4 heading, chúng ta sẽ tiếp tục loại suy để chọn được đáp án cuối cùng. Để chọn cho chính xác bạn làm theo phương pháp 'In any cases, it can't be this answer' (dịch thoáng thì nghĩa là 'sống chết thế nào thì cũng không thể là đáp án này). Đây là phương pháp loại từ từ đi các phương án ít có khả năng đúng nhất cho đến khi cái nào còn lại cuối cùng thì chính là đáp án đó. Phương pháp này siêu hiệu quả khi mà bạn đọc hoài mà vẫn chưa chọn được đáp án nào đúng, vậy thì cách làm là đọc và lựa ra đáp án nào sai, lựa tiếp cái sai cho đến cái cuối cùng thì nó là đáp án đúng. Giờ cùng áp dụng nhé.
Mình đọc đoạn E và sẽ thấy đoạn này mô tả cách các bức tượng này được di chuyển, cụ thể hơn là di chuyển theo chiều thẳng đứng. Cần khoảng 18 người, những sợi dây thừng và luyện tập, v.vv... Vậy thì chắc chắn nó không thể là 2 heading "the future of ...." rồi vì đâu có nói về viễn cảnh tương lai. Vậy chỉ còn lại heading iv - A theory which supports the local belief và vi - two opposing views about the Rapanui people. Giữa 2 headings này thì vi là heading ít có khả năng đúng vì trong đoạn văn chả thấy nói gì về 2 quan điểm trái ngược nhau cả, chỉ nói về nghiên cứu và quan điểm của Hunt và Lipo thôi. Loại đến cuối cùng thì còn lại đáp án iv - A theory which supports the local belief.
Đó là áp dụng phương pháp loại suy, còn lý giải chính xác thì bạn đọc hai câu:
They also believe that moving the moai required few people and no wood, because they were walked upright. On that issue, Hunt and Lipo say, archaeological evidence backs up Rapanui folklore. / Họ cũng tin rằng việc di chuyển tượng đá chỉ đòi hỏi rất ít người mà không cần đến gỗ, bởi vì những bức tượng được kéo đi thẳng đứng. Về vấn đề này, Hunt và Lipo nói rằng các bằng chứng khảo cổ cho thấy các truyền thuyết của người Rapanui là có thật.
Câu heading chính là câu paraphrase từ đây:
- Rapanui folklore = the local belief.
- supports = backs up
- archaeological evidence/ recent experiments = a theory
Cái experiment (thí nghiệm) hay theory (lý thuyết) ở đây chính là thí nghiệm phương pháp di chuyển các bức tượng theo chiều thẳng đứng chỉ bằng sức người và các sợi dây thừng mà Hunt & Lipo thực hiện.
Local belief hay folklore ở đây chính là truyền thuyết mà người dân địa phương tin rằng là những bức tượng này tự bước đi (đọc lại đoạn A, câu: 'local folklore maintains that the statues walked'). Nay thí nghiệm của Hunt & Lipo đã chứng minh được là có thể di chuyển nó theo chiều thẳng đứng và đúng là nhìn từ xa thì trông như bức tượng tự bức đi ấy.
20.
Bạn chỉ còn 3 headings để thực hiện 'In any cases, it can't be this answer'. Đọc nội dung đoạn này ta thấy nó không hề đề cập gì đến tương lai, viễn cảnh sau này của Moai hay đảo Phục Sinh, mà chủ yếu là nói về những nhận định của Hunt & Lipo, do đó ta loại ngay 2 headings "The future ..." và chọn đáp án còn lại là heading vi - Two opposing views about the Rapanui people.
câu 21: firewood = trees for fuel, vậy thì clearing land với mục đích còn lại là cho farming. Đáp án farming.
câu 22: no longer able to build = no longer construct, ta sẽ có wooden canoes, nhưng do chỉ được chọn 1 từ nên chọn danh từ chính là canoes. Đáp án canoes.
Câu 23: câu này ngay kế câu 22 luôn nên không phải mất công tìm, đáp án birds.
Câu 24: a lot of people = a great number of people, vậy thì a lot of wood = a great deal of wood. Đáp án wood.
Quan điểm của Diamond:
- The moai accelerated the self-destruction --> Các bức tượng Moai làm tình hình tệ hơn, làm gia tăng sự tự huỷ diệt của người dân.
- They laid the moai on wooden sledges, hauled over log rails, but that required both a lot of wood and a lot of people. --> Họ đặt các tượng moai lên các tấm ván gỗ rồi kéo lăn trên các đường rày làm từ các khúc gỗ, tức là nói đến cách di chuyển những bức tượng, và điều này đòi hỏi rất nhiều gỗ và người.
Quan điểm của Hunt & Lipo:
- ...moai-building was an activity that helped keep the peace between islanders --> việc chế tạo các bức tượng moai là một hoạt động giúp giữ gìn hòa bình giữa các dân đảo.
- They also believe that moving the moai required few people and no wood --> Họ cũng tin rằng việc di chuyển tượng đá chỉ đòi hỏi rất ít người mà không cần đến gỗ.
Qua 2 điểm trên thì thấy rõ Hunt & Lipo không đồng tình với Diamond về việc 'tác động của các tượng moai lên người dân trên đảo' và 'cách di chuyển các bức tượng'.
Xem thêm: NEUROAESTHETICS
Link tải sách và lời giải chi tiết tại VietStar Centre
